آشنایی با زیلو میبد کفپوشی ساده

در سال ۱۳۹۷ ارزیابان شورای جهانی صنایع دستی سازمان یونسکو برای ارزیابی فرآیند تولید زیلو به این شهر سفر کردند و پس از بازدید و ارزیابی این هنر زیبا را ثبت جهانی کرده‌اند. ارزیابان سازمان یونسکو مشارکت زیاد زنان در بافت زیلو را یک نکته مثبت در بافت این صنایع دستی دانسته‌اند.  آیا با زیلو میبد آشنایی دارید؟ در این مطلب از ذوالانواری با ما همراه باشید.

قدمت زیلو میبد

قدمت زیلو به پیش از اسلام برمی‌گردد. در اشعار نظامی و نوشته‌های سفرنامه ناصر خسرو به زیلو اشاره شده است. قدیمی‌ترین زیلو موجود در ایران که هم اکنون در موزه میبد وجود دارد متعلق به سال ۸۰۸ هجری قمری می‌باشد. از دیگر زیلوهای قدیمی و نفیس می‌توان به زیلو موجود در مسجد مصلای عتیق یزد، مسجد جامع میبد و مسجد جامع یزد اشاره کرد.

زیلو به قدری مقاوم است که زیلویی با قدمت ۶۰۰ ساله حدود ۵۰ درصد آن فرسودگی دارد. بیش از ۲۰۰ نفر از ساکنان میبد شغل اصلی‌شان زیلوبافی است. زیلوبافان با زبان مخصوص خود به نام لوتری با هم صحبت می‌کنند. پس از ثبت جهانی زیلو در شهر میبد هرساله ورکشاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی مختلف در این شهر و شهر یزد برگزار می‌شود. زیلوهای بافته شده با مواد طبیعی رنگرزی هنگام شستشو دچار پخش شدن رنگ‌ها نمی‌شوند و در برابر شستشو بسیار مقاوم هستند.

ویژگی‌های زیلو میبد

زیلو میبد دارای ویژگی‌های خاص است. از جمله:

• سازگار با محیط زیست: زیلو از پنبه طبیعی‌ تولید شده که با محیط زیست سازگار است.
• جز صنایع دستی بی‌خطر برای بافنده: به دلیل عدم وجود پرز در بافت زیلو، دستگاه تنفسی بافندگان آسیب نمی‌بیند.
• سادگی در طرح و رنگ: زیلو مانند حصیر بافی از  طرح، نقشه و رنگ‌های ساده بافته می‌شود و با زندگی ساده مردم کویر تناسب دارد.
•  خنک بودن آن: زیلو به دلیل بافته شده از پنبه طبیعی خنک بوده و مناسب مناطق گرم و خشک است. همانگونه که پشم مناسب مناطق سردسیر بوده پنبه نیز به دلیل حفظ خنکی مناسب مناطق گرمسیر است.
•  مناسب با دکوراسیون مینی‌مال: افرادی که علاقه به سبک مینی‌مال دارند می‌توانند با تلفیق این هنر سنتی، زیبایی دکور خود را دو چندان کنند.
• مناسب برای مکان‌های مذهبی: زیلو یک زیرانداز مقاوم است که برای مکان‌های مذهبی مناسب هستند.

نقوش اصلی زیلوهای میبد

معمولا در حاشیه زیلو با اشکال هندسی از بافت سفید و سیاه جو استفاده می‌شود. این اشکال هندسی تکرار شونده در بافت زیلو از نقوش کاشی مکان‌های مذهبی و مساجد الهام گرفته شده است.‌ با استفاده از نقش مایه‌های پرکاربرد مانند درخت زندگی، چلیپا، ستاره ۸ پر و سرو نقوشی مانند تالُگ، رُکنه دونی، سَبرُگ، هشت پر کوچک، بافتُگ، پَرت توره، رنجیرُگ و … بافته می‌شود. این نقوش را براساس خاستگاه مکان‌های محلی آن نقش یا بر حسب شباهت آن به اشکال مختلف مانند شباهت زیاد به پنجه شغال نامگذاری می‌شود. در برخی زیلوها خطوط کوفی و ثلث به کار رفته که به آن کتیبه نگاری می‌گویند. در بعضی از نوشته‌های موجود در زیلو نام بافنده، نام سفارش دهنده، تاریخ و مکان بافت و نام واقف ذکر شده است.

نحوه بافت زیلو

ابتدا پنبه‌ها را ریسیده و با آن تار و پود زیلو را درست می‌کنند. در فرایند ریسندگی پنبه آن‌ها را به چند نوع نخ تبدیل خواهند کرد. سپس با استفاده از مواد طبیعی مانند نیل، روناس و پوست گردو نخ‌ها را رنگ می‌کنند. مرحله بعد نصب دار زیلو می‌باشد. دار زیلو مانند دار مخمل بافی عمودی است. بعد از نصب دار، چله کشی روی آن انجام می‌شود. چله‌های زیلو دو برابر چله گلیم است.‌ تراکم بالای چله زیلو باعث افزایش استحکام و مرغوبیت آن می‌شود. بالاترین حد تراکم در هر متر زیلو ۳۸۰ تار است.

سخن آخر

زیلو میبد یک کفپوش ساده سنتی بوده که قدمت بالایی دارد و ثبت جهانی شده است. امروزه با توجه به ویژگی‌های خاصی که این هنر دستباف دارد بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این محتوا از ذوالانواری سعی کردیم اطلاعات جامع و مفید درباره زیلو میبد در اختیار شما قرار دهیم. بزرگترین شرکت تولید و صادرات فرش دستباف ایران در این راستا انواع فرش دستباف و گبه و گلیم را ارائه می‌دهد.