رجشمار فرش عاملی مهم در کیفیت فرش

رجشمار فرش یکی از ویژگی‌های کلیدی در ارزیابی کیفیت و قیمت فرش‌های دستباف به شمار می‌رود و می‌تواند نشانه‌ای از ظرافت و دقت کار در بافت آن باشد. در حالی که اکثر ما با مفهوم تراکم آشنا هستیم، این اصطلاح در فرش‌های ماشینی و دستباف معانی متفاوتی دارد. تراکم در فرش‌های ماشینی، به تعداد گره‌ها در واحد سطح اشاره می‌کند. اما در فرش‌های دستباف، هر رج علاوه بر تعداد گره‌ها، نشان‌دهنده هنر و زمان صرف شده برای بافت است. در این مقاله از وب سایت ذوالانواری، به بررسی مفهوم رج و رجشمار در فرش‌های دستباف خواهیم پرداخت.

تعریف رج در فرش

برای درک بهتر و آشنایی کامل با رجشمار اول مفهوم رج را بیان می‌کنیم:

رج، یکی از مفاهیم کلیدی در بافت فرش است که به طور کلی به میزان تراکم گره‌ها در طول و عرض فرش اشاره دارد. این واحد اندازه‌گیری می‌تواند به نوعی معادل ذرع نیز در نظر گرفته شود، که خود نشان‌دهنده تعداد خفت فرش است. هرچه تراکم فرش افزایش یابد و بافت آن ریزتر شود، به تبع آن تعداد گره‌های موجود نیز بیشتر خواهد شد. این افزایش در تعداد گره‌ها نه تنها به بهبود کیفیت و ظرافت فرش کمک می‌کند، بلکه ارزش مادی و معنوی آن را نیز به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. در واقع، رجشمار به عنوان یکی از مولفه‌های مهم در ارزیابی و انتخاب فرش، نقش بسزایی ایفا می‌کند.

رجشمار فرش چیست؟

رجشمار فرش به عنوان یکی از معیارهای کلیدی در تعیین ارزش مادی و معنوی فرش شناخته می‌شود. هر چه تعداد گره‌ها یا تراکم بافت فرش بیشتر باشد، به طور طبیعی قیمت آن نیز افزایش می‌یابد. این معیار به نوعی نشان‌دهنده کیفیت و دقت کار بافنده است. از سوی دیگر، ذرع به عنوان واحدی دیگر برای اندازه‌گیری تراکم فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد، که در هر منطقه ممکن است معانی متفاوتی داشته باشد. به‌عنوان مثال، در اصفهان، یک ذرع برابر با ۱۰۴ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود، در حالی که در تبریز این مقدار به ۱۱۲ سانتی‌متر افزایش می‌یابد. 

چگونه گره را در هر رجشمار شمارش کنیم؟

جالب است بدانید که این کار در فرش‌های دستباف به سادگی قابل انجام است. کافی است فرش را به پشت برگردانده و با استفاده از یک خط‌کش، در فاصله 7 سانتی‌متری، تعداد گره‌ها را بشمارید. اگر به خرید یا فروش فرش‌های دستباف فکر می‌کنید، توجه به این نکته ضروری است که فرش‌های با کیفیت و نفیس معمولاً دارای رجشمار یکسان در قسمت‌های مختلف هستند، که نشان‌دهنده یکدستی بافت آن‌ها است. همچنین باید بدانید که رابطه بین رجشمار و ظرافت فرش به شکل خطی نیست. بلکه به صورت صعودی است و با افزایش رجشمار، ظرافت فرش به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

رجشمار گبه به چه صورت است؟

رجشمار گبه به طور قابل توجهی از رجشمار فرش و قالی کمتر است و معمولاً بین 15 تا 40 گره متغیر است، بسته به اندازه و بافت آن. با افزایش درشت‌‌بافی گبه، تراکم آن کاهش می‌یابد و در نتیجه، ارزش مادی و معنوی آن نیز افت می‌کند. گبه را می‌توان به عنوان نسخه‌ای کوچک‌تر از قالی تصور کرد که در گذشته و حتی در حال حاضر، توسط ایلات و عشایر در برخی مناطق بافته می‌شود. نقوش و طرح‌های گبه عمدتاً الهام گرفته از طبیعت و مناظر اطراف این جوامع است. به دلیل ابعاد کوچکتر این دستبافت‌ها، گبه به این نام شناخته می‌شود و به طور طبیعی، رجشمار کمتری نیز خواهد داشت.

کلام آخر

رجشمار فرش یکی از عوامل اصلی در ارزیابی کیفیت و قیمت فرش‌های دستباف محسوب می‌شود. در فرش‌های ماشینی، تراکم به تعداد گره‌ها در واحد سطح مربوط می‌شود، اما در فرش‌های دستباف، هر رج نشان‌دهنده هنر و زمان صرف شده برای بافت است. افزایش رجشمار، بهبود کیفیت و ارزش فرش را به همراه دارد. همان طور که اشاره کردییم رجشمار گبه از قالی کمتر است و تفاوت‌هایی با آن‎‌ها دارد. خرید مطمئن چنین محصولاتی در گرو انتخاب محموعه‌ای معتبر است. در این راستا پیشنهاد می‌کنیم ابتدا از راهنمای خرید بدون واسطه گبه‌ی دستباف عشایری استفاده کنید.

آشنایی با فرش دستباف نهاوند

آیا می‌دانید فرش دستباف نهاوند چیست و چه تاریخچه‌ای دارد؟ فرش دستباف نهاوند یکی از زیباترین و معروف‌ترین نوع از فرش‌های ایرانی استان همدان است. این فرش با طرح‌های خاص و رنگ‌های جذابی که در آن‌ها استفاده می‌شود، توانسته جایگاه ویژه‌ای در صنایع دستی ایران داشته باشند. همچنین، دقتی که در بافت این فرش‌ها به کار گرفته می‌شود، آن‌ها را از دیگر فرش‌ها متمایز می‌کند. در این محتوا از ذوالانواری به موضوع بررسی فرش دستباف نهاوند و تاریخچه آن می‌پردازیم.

تاریخچه فرش دستباف نهاوند

شهر نهاوند، یک شهر‌ تاریخی و زیبا در استان همدان است. یکی از روش‌ها برای نام‌گذاری فرش‌های ایرانی، استفاده از موقعیت جغرافیایی تولیدکنندگان آن‌ها است. به همین دلیل، فرش‌های زیبا و دل‌انگیزی که در این مناطق تولید شده، به نام «فرش نهاوند» شناخته می‌شوند. هنر فرش‌بافی یکی از هنرهای محبوب مردم این منطقه است. این شغل به دلیل دسترسی آسان به مواد اولیه برای بافت فرش، در این منطقه رونق ییافته و نهاوند یکی از شهرهای کم‌نظیر ایران بوده که هنوز هم هنر فرش‌بافی در آن ادامه دارد و مرسوم است. به همین دلیل، بخش زیادی از صادرات فرش‌های دست‌باف ایران به خارج از کشور، متعلق به منطقه نهاوند می‌باشد.

مشخصات فرش دستباف نهاوند

بسیاری از علاقه‌مندان و متخصصین فرش دستباف باور دارند که فرش نهاوند یکی از محبوب‌ترین و با کیفیت‌ترین فرش‌های ایرانی است. این باور ریشه در ویژگی‌های منحصر به فرد این نوع فرش دارد. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

نوع بافت

نوع بافت فرش در این مناطق بیشتر به صورت تخت بافت انجام می‌شود، هرچند گاهی از شیوه نیم لول نیز استفاده خواهد شد. گره‌های استفاده شده معمولا گره ترکی یا گره فارسی هستند و ارتفاع پرزها بلند و گوشت‌دار است. بافت قالی در این ناحیه اغلب به صورت تک پوده انجام می‌شود که یکی از ویژگی‌های خاص بافت فرش در این منطقه است.

مواد اولیه

مواد اولیه بافت فرش در نهاوند بسیار مهم و حیاتی است. بافت فرش با استفاده از پشم و پنبه، انعطاف‌پذیری و نرمی مناسبی دارد که باعث ایجاد فرش‌های زیبا و مقاوم می‌شود. پشم بافته شده در فرش‌های نهاوند، براق و لطیف بوده و از کیفیت بالایی برخوردار است. انتخاب مواد اولیه مناسب برای بافت فرش، اهمیت بالایی داشته و تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت و زیبایی نهایی فرش دارد.

رنگ فرش

قالی‌های نهاوند با تناژ رنگی زیبا و چشم‌نواز خود، همیشه مورد توجه علاقه‌مندان به هنر دست‌بافت قرار گرفته‌اند. رنگ‌های این فرش‌ها به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند، اما رنگ‌های طبیعی که از گیاهان گرفته می‌شوند، علاوه بر زیبایی، به دلایل حفظ سلامتی و ماندگاری نیز ارجحیت دارند. در بافت فرش‌های نهاوندی، رنگ قرمز کدر به همراه زمینه‌ آبی تیره استفاده می‌شود که برای شناسایی این نوع فرش‌ها بسیار مهم است. این ترکیب رنگی، عنصر اصلی در ساختار حاشیه فرش‌های نهاوندی است و اغلب در طرح‌های آن‌ها به کار می‌رود.

نقشه و طرح

فرش‌های بافته شده در نهاوند از تنوع بالایی در طرح و نقشه برخوردارند. سه طرح معروف در این منطقه شامل عشوند، لچک سفید و حیدری هستند و به عنوان طرح‌های شناخته شده در جهان محسوب می‌شوند. این فرش‌ها از طرح‌های هندسی و پس زمینه‌ای از اشکال کوچک‌تر استفاده می‌کنند. اما طرح عشوند به دلیل محبوبیتی که در سال‌های اخیر پیدا کرده است، بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. جالب است که نام عشوند در واقع نام یک روستا در نهاوند بوده و به دلیل علاقه‌ بیشتر مردم به بافت فرش، حتی مردان نیز به این هنر مشغول شده‌اند.

نتیجه گیری

فرش دستباف نهاوند با تاریخچه‌ای قدیمی و فرهنگی، به عنوان یکی از نمادهای هنر دستباف ایران شناخته می‌شود. این فرش‌ها با استفاده از پشم گوسفندان محلی و رنگ‌های طبیعی از گیاهان، دارای طرح‌های خاص و منحصر به فردی هستند. هنرمندان نهاوندی با استفاده از الگوها و طرح‌های متنوع، فرش‌هایی با زیبایی بی‌نظیر و کیفیت بالا تولید می‌کنند که هنوز هم پس از قرن‌ها، محبوبیت و شهرت آن‌ها حفظ شده است. ذوالانواری به عنوان برترین تولیدکننده گبه‌های دستباف لری بافت در جهان بوده و با بیش از چند دهه تجربه در زمینه تولید انواع گبه‌های سنتی و مدرن با کیفیت بالا شناخته شده است.