مواد موردنیاز در بافت قالی
یکی از صنایع پرطرفدار فرش و قالی است که با ابزارهای حرفه‌ای و دقیق بافته می‌شود. به دلیل تنوع ابزارهای قالی در هر منطقه، کیفیت آن در هر منطقه نیز متفاوت است. کیفیت ابزار بافت تاثیر مستقیمی روی کیفیت بافت دارد. در ادامه این مطلب از ذوالانواری به معرفی برخی از ابزارهای رایج قالی بافی در ایران می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ابزارهای قالی بافی
در زمان‌های گذشته با تقلید از پوست حیوانات دست باف‌های خود را خلق می‌کردند. امروزه با تکامل هنر قالی بافی، به طور چشمگیری فرآیند خلق آثار زیبا پیشرفت کرده است. با وجود پیشرفت از ابزارها و دستگاه‌های سنتی و ساده مانند: کارد، شانه، سیخ، چاقو، قیچی و … استفاده می‌شود. در برخی از مناطق ابزارهای دیگر مانند قلاب در تبریز استفاده می‌شود. در ادامه به چند ابزار مهم در قالی بافی ایرانی اشاره می‌کنیم:
قلاب در قالی بافی ایرانی
فرش‌های دستباف یک هنر دستی قدیمی و زیبا است که با ابزارهای ساده و قدیمی انجام می‌شود. یکی از مهمترین ابزارها در فرایند قالی بافی کارد است که به شکل یک میله باریک با یک یا دو سانتی‌متر طول بوده که در مناطق ترک زبان سر آن به شکل قلاب کوچک است که به این نوع ابزار قلاب تبریزی گفته می‌شود. با استفاده از قلاب تار را جلو آورده و خامه را گره زده و پرز را از لابه‌لای تار بیرون می‌کشند. در مناطق فارس زبان برای تراکم تار و پرز فرش از دست استفاده می‌کنند که باعث زخم شدن انگشتان می‌شود. برای قطع پرز از فرش از کاردک یا پاکی ( بدون قلاب) یا با قلاب استفاده می‌شود. با ادغام ابزارهای قدیمی با ابزارهای جدید به زیبایی و بهبود کیفیت فرش کمک خواهد شد.
قشو در قالی بافی ایرانی
قشو یک ابزار پهن شبیه به شانه و فلزی کوتاه است. قالیبافان پشم‌های زائد پشت کار را با استفاده از قشو برداشته و گره‌ها را به شکل درست و تمیز در جای خود قرار می‌دهند. این عمل باعث یکنواختی و صافی پشت فرش شده و گره‌ها را در جای دقیق خود قرار می‌دهد. با استفاده از قشو می‌توان کیفیت و زیبایی فرش را بهبود بخشید و به آن جلوه منحصر به فردی داد.
قیچی در قالی بافی ایرانی
در فرش دستباف برای کوتاه کردن و پرداخت پرزهای بلند از ابزار مختلف از جمله قیچی استفاده می‌شود. قیچی‌ها در اشکال مختلف صاف و پهن مانند خیاطی، دراز و خمیده مانند قیچی تبریزی وجود دارد. در قیچی‌های تبریزی برای سهولت در کار پرداخت آن‌ها را به شکلی که دسته‌ها در سطح بالاتری و با زاویه کم از تیغه‌ها درست کرده‌اند. با استفاده از قیچی‌های تبریزی می‌توان به راحتی و با سهولت پرزهای اضافی فرش را کوتاه و فرش را یکدست و زیبا کرد.
شانه در قالی بافی ایرانی
یکی دیگر از ابزار قدیمی قالی بافی، شانه است که به آن دفه یا دفتین، دستوک یا کرکیت گفته می‌شود. شانه یک ابزار فلزی که دسته آن فلزی یا چوبی است و دارای دندانه‌های فلزی که فاصله بین دندانه‌ها با تارهای قالی موازی است. بعد از اتمام بافت تمام گره‌ها در ردیف و عبور پود داخل تارها، با کوبیدن شانه در فاصله تارها باعث محکم شدن پود روی تارها و ردیف گره‌ها می‌شود. در مناطق آذربایجان این ابزار به شکل کوچک و سبک وجود دارد که به آن دفه یا دفتین گفته می‌شود. دفه مانند پنجه گرگ به شکل پهن و دارای دندانه‌های کمتر و در زاویه کم به هم متصل هستند. به دلیل شباهتش به پنجه گرگ به آن پنجه گرگی نیز گفته می‌شود. در مناطق دیگر شکل و اندازه آن متفاوت است.
هاف در قالی بافی ایرانی
یکی دیگر از ابزارهای مهم قالی بافی چوبی به نام کجو است که در تبریز به آن هاف گفته می‌شود. این ابزار چوبی باعث قرار گرفتن صحیح پودهای زیر و رو و عقب و جلو کردن تارها می‌شود. این ابزار چوبی حتما باید از تیرهای چوبی صاف و یکدست باشد تا باعث صاف شدن فرش شود. تیرهای کج باعث کج شدن و ضعیف شدن فرش می‌شود. بعد از بافت چند ردیف از قالی این ابزار چوبی را در پشت کار با دقت به پودها فشار داده تا با پس و پیش کردن چله، محل پودها جا باز شود. در مناطقی مانند کرمان از هاف دوتایی استفاده می‌شود که به شکل کمان و به صورت مکانیکی عمل می‌کند.
سخن آخر
هنر قالی بافی دستباف از دیر باز طرفداران زیادی داشته است. در این محتوا به ابزارهای مهم قالی بافی همچون کارد، قیچی، شانه، قشو و… پرداختیم . این ابزارها باعث ایجاد نقش خاص و کیفیت بالای فرش می‌شود و یک اثر هنری منحصر به فرد را به وجود می‌آورد. برای تهیه انواع فرش، گلیم دستباف و خرید باکیفیت ترین گبه دستباف در تهران با ذوالانواری تماس بگیرید.
